Amerika Birleşik Devletleri ekonomisi, 2022’de yüzde 1’in altında büyürken, geçen yıl pandemiye kadar geçen 5 yılın ortalamasından daha hızlı bir artışla yüzde 3.1 büyüdü.
Aralık ayında tüketici harcamaları beklenenden daha hızlı gerçekleşti. İşe alımlar yavaşlamış olsa da Amerika hâlâ yalnızca yüzde 3.7’lik işsizlik oranıyla övünüyor; bu tarihsel olarak düşük bir seviye. Amerikan New York Times gazetesine göre ekonomik veriler, Fed’in faiz oranlarını 20 yılı aşkın sürenin en yüksek seviyesi olan yüzde 5.25 ila 5.5 aralığına çıkarmış olmasına rağmen “bu artışın ekonomiyi frenlemeye yetmediğini gösteriyor.”
Aslında büyüme, pek çok tahmincinin uzun vadede sürdürülebilir olduğunu düşündüğü hızdan daha hızlı olmaya devam ediyor. Fed yetkililerinin 2023 Aralık’ta enflasyonun istikrarlı bir şekilde soğuması nedeniyle bu yıl üç faiz indirimi yapacaklarını öngördüğünü hatırlatan gazete, şu yorumu yaptı: “Ancak bu kadar sağlam bir ortamda faiz oranlarının düşürülmesinin açıklanması biraz zaman alabilir.
Tipik olarak Fed, ekonomiyi dengede tutmaya çalışır: borçlanmayı ve harcamayı canlandırmak ve büyüme zayıf olduğunda işleri hızlandırmak için faiz oranlarını düşürür ve talebin aşırı ısınmamasını ve enflasyonu yukarı itmemesini sağlamak için büyümeyi yavaşlatmak için faizleri yükseltir.” Wall Street yatırımcılarının daha önce mart ayında bir faiz düşüşü için bahis oynadıklarını hatırlatan gazete, “Ancak aynı kişiler şimdi olasılıkları sadece 50- 50 olarak görüyorlar” diye yazdı ve Fed’in stratejisini anlamak için gerekli olan 3 anahtarı sıraladı…
Enflasyon: Reel faiz, Fed’in 2024 politikasının anahtarı olabilir
1“Fed yetkililerinin çarşamba günkü toplantıda tartışacağı konulardan biri çok önemli olan ‘gerçek’ oranlar kavramıdır; yani enflasyon çıkarıldıktan sonraki faiz oranları. Fed’in ana faiz oranı, ekonomistlerin ‘nominal’ terimler olarak adlandırdığı şekilde ifade ediliyor.
Bu, bugün faiz oranlarının yüzde 5.3 civarında belirlendiğini söylediğimizde, bu rakamın fiyatların ne kadar hızlı arttığını hesaba katmadığı anlamına geliyor. Ancak pek çok uzman, ekonomi için asıl önemli olanın faiz oranlarının enflasyona göre düzeltildikten sonraki seviyesi olduğunu düşünüyor.
Sonuçta yatırımcılar ve borç verenler, bir işletmenin büyümesine yardımcı olup olmayacağı veya kredi verip vermeyeceği konusunda karar verirken, kazanacakları faizin gelecekteki satın alma gücünü hesaba katarlar. Fiyat baskıları azaldıkça, ekonomik açıdan anlamlı olan reel oranlar yükselir. Mesela enflasyon yüzde 4, faizler yüzde 5.4 olsa reel faiz yüzde 1.4 olur. Ama enflasyon yüzde 2’ye düşerse, faizler yüzde 5.4’e çekilirse reel faiz yüzde 3.4 oluyor.” “Bu, Fed’in 2024 politikasının anahtarı olabilir.
Enflasyon aylardır yavaşlıyor. Bu, bugün faiz oranlarının tam olarak Temmuz ayındaki seviyesinde olmasına rağmen, enflasyona göre düzeltilmiş şartlarda daha da yükseldiği ve ekonomi üzerinde giderek daha fazla baskı oluşturduğu anlamına geliyor. Giderek artan reel oranlar, ekonomi tam da ılımlılaşmanın ilk işaretlerini gösterdiği sırada ekonomiyi sıkıştırabilir ve hatta bir resesyona yol açma riskiyle karşı karşıya kalabilir.
Fed ekonomiyi, enflasyonu bir gerilemeyi tetikleyecek kadar yavaşlatmadan, enflasyonu soğutmaya yetecek kadar yavaşlatmak istediğinden, yetkililer sadece hareketsiz durarak bu konuda aşırıya kaçmaktan uzak durmak istiyorlar. ‘Şu andaki hedefleri yumuşak inişi sürdürmek’ diyen MacroPolicy Perspectives’in kurucusu Julia Coronado da soruyor: ‘Peki neden sıkılaştırma politikası riske girsin? Şimdi asıl zorluk riskleri dengelemek.’”
Nötr faiz oranı çok önemli
2“Fed politikasındaki bu anı anlamanın bir diğer önemli aracı da ekonomistlerin ‘nötr’ faiz oranı olarak adlandırdıkları şeydir. Kulağa riskli gelse de kavram basit: ‘Nötr,’ ekonominin zaman içinde sağlıklı bir hızda büyümesini sağlayan oran ayarıdır.
Faiz oranlarının nötr seviyenin üzerinde olması durumunda büyüme üzerinde baskı oluşturması bekleniyor. Oranların nötr seviyenin altında belirlenmesi durumunda büyümeyi desteklemeleri bekleniyor. Bu ayrım çizgisini gerçek zamanlı olarak belirlemek zordur, ancak Fed bunu dengelemek için geçmiş verilere dayanan modelleri kullanıyor.
Şu anda yetkililer nötr oranın yüzde 2.5 civarında olduğunu düşünüyor. Fed fonlama oranı yüzde 5.4 civarında olup bu oran, enflasyona göre ayarlandıktan sonra bile nötr seviyenin oldukça üzerindedir.” “Kısacası faiz oranları, yetkililerin ekonomiye ciddi anlamda yük getirmesini bekleyecek kadar yüksek.
Peki neden büyüme daha belirgin bir şekilde yavaşlamıyor? Faiz oranlarının tam etkisini göstermesi zaman alır ve bu gecikmeler cevabın bir parçası olabilir. Ve ekonomi bazı önemli tedbirlerle yavaşladı. Örneğin iş ilanlarının sayısı giderek azalıyor.
Ancak tüketici harcamaları ve genel büyüme güçlü kalmaya devam ederken, Fed yetkilileri muhtemelen oranların ekonomi üzerinde bekledikleri kadar baskı oluşturmayacağı konusunda temkinli davranacak. TD Securities’in ABD faiz stratejisi başkanı Gennadiy Goldberg, ‘Burada yapmak istedikleri son şey, misyonun tamamlandığını ilan etmek. Bunu nasıl iletecekleri konusunda çok dikkatli olacaklarını düşünüyorum ve öyle de olmaları gerektiğini düşünüyorum’ diyor.”
Fed’in bu süreçte dikkatli ilerlemesi muhtemel görünüyor
3 “Asıl soru Fed’in buna nasıl tepki vereceği. Şu ana kadar yetkililer, hızlı büyümeyi tamamen göz ardı etmeye istekli olmadıklarını ve faiz oranlarını çok erken düşürmekten kaçınmak istediklerini öne sürdüler.
Atlanta Fed Başkanı Raphael Bostic, 18 Ocak’ta yaptığı konuşmada, “Erken faiz indirimleri, fiyatlar üzerinde yukarı yönlü baskıyı tetikleyebilecek talep artışını ortaya çıkarabilir” dedi. Aynı zamanda günümüzün güçlü büyümesi üretkenliğin arttığı dönemde gerçekleşti; şirketler daha az işçiyle daha fazla üretiyor. Bu, enflasyonu yükseltmeden ekonominin hızlı bir şekilde büyümeye devam etmesine olanak tanıyabilir.”
“T. Rowe Price’ın ABD baş ekonomisti Blerina Uruci soruyor: ‘Bu sürdürülebilir olabilir mi?’ Uruci, güçlü ekonominin Fed yetkililerinin bu baharda faiz indirimlerine başlamasını engelleyeceğini düşünmüyor ancak bunun onları ileriye yönelik seçeneklerini açık tutmaya teşvik edeceğini düşünüyor. Fed hakkında ‘Ön taahhütte bulunmak zorunda olmama avantajına sahipler’ diyen Uruci’ye göre tedbirli ilerlemeleri gerekiyor.
